Sense for sense and not word for word

Irrespective of the fact that some philosophers or linguists claim there are no rules for deciding whether one translation is better than another, everyday activity in a publishing house tells us that it is easy to establish that a translation is wrong and deserves severe editing. Maybe it is only a question of common sense, but common sense must be respected.

Only by being litterally unfaithful can a translator succeed in being truly faithful to the source text. Which is echoing Saint Jerome, patron saint of translators, that in translating one should not translate 'verbum e verbo sed sensum exprimere de sensu' (sense for sense, and not word for word) – even though the notion of the right sense of a text can imply some ambiguities.

In the course of my experiences as a translated author I have always been torn between the need to have a translation that respected my intentions, and the exciting discovery that my text could elicit unexpected interpretations and be in some way improved when it was re-embodied in another language.

What I want to emphasize is that many concepts circulating in translation studies (such as adequacy, equivalence, faithfulness) can also be considered from the point of view of negotiation. Negotiation is a process by virtue of which, in order to get something, each party renounces something else, and at the end everybody feels satisfied since one cannot have everything.

Umberto Eco, Mouse or Rat? - Translation as negotiation (Weidenfeld & Nicholson, 2003)

Naar de geest en niet naar de letter

Ongeacht het feit dat sommige filosofen of taalkundigen beweren dat er geen regels zijn om te bepalen of de ene vertaling beter is dan de andere, laat de dagelijkse gang van zaken bij een uitgeverij zien dat eenvoudig is vast te stellen dat een vertaling onjuist is en ingrijpend geredigeerd moet worden. Misschien is het slechts een kwestie van gezond verstand, maar gezond verstand dient te worden gerespecteerd.

Alleen door een brontekst niet letterlijk te vertalen, kan een vertaler erin slagen deze werkelijk recht te doen. Hetgeen een herhaling is van de woorden van de heilige Hiëronymus, beschermheilige van de vertalers, die schreef dat men bij een vertaling niet ‘verbum e verbo sed sensum exprimere de sensu’ moet vertalen (betekenis voor betekenis, en niet woord voor woord) – ook al kan de notie van de juiste betekenis van een tekst bepaalde ambiguïteiten in zich dragen.

Als vertaald auteur heb ik in de loop der tijd gemerkt dat ik altijd in tweestrijd sta tussen de behoefte aan een vertaling die recht doet aan mijn bedoelingen, en de fascinerende ontdekking dat mijn tekst onverwachte interpretaties kan oproepen en in zekere zin verbeterd kan worden wanneer hij overgezet wordt in een andere taal.

Wat ik wil benadrukken is dat veel begrippen die in de vertaalwetenschap gebruikt worden (zoals ‘adequaat’, ‘equivalent’ en ‘recht doen’) ook begrepen kunnen worden vanuit het perspectief van onderhandeling. Een onderhandeling is een proces waarbij elke partij iets opgeeft om iets anders binnen te halen, en iedereen uiteindelijk tevreden is aangezien je niet alles kunt hebben.